انواع برنج ایرانی

برنج از پرمصرف‌‌ترین مواد غذایی و جزء جدا نشدنی سفره‌های ایرانیان محسوب می‌شود. برنج ایرانی متناسب با ویژگی مرغوب، محل کشت، درجه یک و اعلاء بودن، کیفیت، عطر و طعم، و... با اسامی و نام‌های مختلفی به بازار عرضه می‌شوند. لذا در ادامه مطلب، شما را با گونه‌های مختلف برنج ایرانی، آشنا خواهیم کرد؛ شامل انواع برنج طارم، صدری، پرمحصول، گرده، و سایر ارقام برنج در قالب اسامی متفاوت!

انواع مختلف برنج، باعث سردرگمی افراد در هنگام خرید برنج ایرانی می‌شود. به همین دلیل بر آن شدیم تا انواع برنج ایرانی و بهترین نوع برنج ایرانی را معرفی کنیم. با این مقاله آموزشی، انتخاب برنج مرغوب و با کیفیت ایرانی برای شما ساده‌‌تر می‌شود.

بذر برنج ایرانی چیست؟

جهاد کشاورزی سالانه در راستای الگو کاهش مصرف آب و انرژی، ارقام جدیدی از بذر گیاه برنج را برای کشاورزان رونمایی می‌کند. این ارقام بذر برنج با تکنولوژی اصلاح نژاد و ژنتیک تولید می‌شوند. بدین صورت که برای تولید آنها به صورت مستقیم از پیوند دو والد که از نظر ژنتیکی کاملاً متفاوت هستند، استفاده می‌شود.

در نتیجه بذر برنجی تولید می‌شود که از صفات کیفی و ویژگی‌های مثبت هر دو والد برخوردار است. این نوع بذرهای برنج اصلاح شده، در برابر هر گونه آفت و بیماری مقاومت بالاتری از خود نشان می‌دهند. به همین دلیل باعث کاهش هزینه مبارزه با آفت توسط کشاورز می‌شوند.

برنج تولید شده در قالب بذر جدید، کیفیت بالاتر و میزان ری بیشتری (قد کشیدن بعد از پخت) دارد. برای انتخاب برنج مرغوب ایرانی در ابتدا باید با مهمترین و اصیل‌‌ترین برنج‌ها آشنا شوید.

معرفی ارقام برنج ایرانی

برنج اصیل ایرانی به صورت کلی شامل چهار گروه اصلی طارم، صدری، پرمحصول و گرده است.

1. برنج طارم

معروف‌‌ترین و محبوب‌‌ترین برنج ایرانی برنج طارم شناخته می‌شود. این برنج ایرانی برای اولین بار در شهر طارم استان زنجان کشت و تولید شده است؛ و امروزه با 13 نوع مختلف به بازار عرضه می‌شود. از انواع برنج طارم می‌توان به برنج طارم محلی، طارم هاشمی، طارم بینام، طارم رشتی، طارم امیری، طارم دیلمانی، اهلمی طارم، سنگ طارم، موسی طارم و.... اشاره کرد.

این نوع برنج بیشترین میزان کشت برنج در ایران را به خود اختصاص داده است؛ تا جایی که می‌توان گفت: 70 درصد برنج‌های تولید شده در ایران از نوع برنج طارم هستند.

در زمان خرید برنج باید توجه داشت که این نوع برنج با نام‌های مختلفی به بازار عرضه می‌شود. اما تمامی انواع آن از ویژگی‌های تقریباً یکسانی برخوردار هستند و تفاوت چندانی از نظر طعم، رنگ، عطر و بو، میزان ری و... با یکدیگر ندارند.

در واقع تفاوت نام برنج ایرانی طارم، بیشتر به نحوه کشت آن‌ها برمی‌گردد؛ و ارتباطی با ویژگی‌ها و کیفیت برنج ندارد. در ادامه، محبوب‌‌ترین و پرفروش‌‌ترین برنج‌های طارم را معرفی و تفاوت‌های آنها را بیان می‌کنیم.

• برنج طارم محلی

از برنج اعلاء و درجه یک ایرانی برنج طارم محلی است. این برنج رنگ کرمی دارد و در مقایسه با دیگر انواع برنج، خیلی بیشتر قد می‌کشد. علاوه بر این، بیشترین میزان افزایش حجم بعد از پخت را دارد. به همین دلیل طرفداران زیادی دارد و جزء برنج‌های پرفروش در بازار ایران به شمار می‌آید.

برنج ایرانی طارم، علاوه بر منطقه طارم استان زنجان، در شالیزارهای فریدونکنار استان مازندران نیز کشت می‌شود. طول دانه خام آن 7.1 میلی‌متر است، و بعد از پخت تا 14.4 میلی‌متر قد می‌رسد. دانه‌‌های آن نیز در مقایسه با دیگر انواع برنج طارم درشت‌‌تر است و عطر متوسطی دارد.

• برنج طارم هاشمی

برنج طارم هاشمی، دومین برنج ایرانی محبوب و پرفروش از نوع طارم به ‌حساب می‌آید. این نوع برنج از‌ ترکیب طارم محلی و بذر اصلاح شده تولید می‌شود. از علل کاشت این نوع برنج ایرانی، می‌توان به دانه بلند بودن آن اشاره کرد.

اغلب کشاورزان، بذر هاشمی را با بذر طارم محلی ترکیب می‌کنند؛ وزش بادهای تند ‌نمی‌تواند باعث خوابیدن ساقه برنج شود. این در حالی است که ساقه برنج طارم هاشمی نازک است؛ و به تنهایی در برابر باد خم می‌شود. در نتیجه باعث کاهش کیفیت برنج و تحمیل هزینه‌های سنگین به کشاورز در هنگام برداشت محصول می‌شود.

برنج هاشمی طارم، در شالیزارهای استان مازندران به ویژه در منطقه فریدونکنار کشت می‌شود. این برنج در مقایسه با طارم محلی بلندتر است؛ اما عطر و بوی کمتری دارد. طول دانه خام آن 7.6 میلی‌متر است و بعد از پخت تا 15 میلی‌متر قد می‌کشد.

• برنج طارم بینام یا امرالهی

برنج امرالهی بینام یکی دیگر از برنج‌های مرغوب طارم محسوب می‌شود، که در بازار با نام برنج بهنام یا املاهی نیز شناخته می‌شود. برنج بینام از جمله برنج‌های اصلاح نژاد شده محسوب می‌شود، که به وسیله پژوهش‌های متعدد محققان و ایجاد تغییرات ژنتیکی بر روی برنج‌های مرغوب ایرانی به دست آمده است.

برنج طارم بینام در مقایسه با برنج طارم محلی و هاشمی زودرس‌‌تر است، و در مقابل سرما مقاومت بالاتری دارد. ظاهر آن نیز گرد و متورم است و در مقایسه با برنج‌های مرغوب ایرانی حجم بیشتری دارد؛ رنگ دانه‌های آن نیز سفید و شفاف است.

کشاورزان از برنج امرالهی در دو کشت اول و دوم استفاده می‌کنند. قیمت کشت اول برنج امرالهی به دلیل شکستگی زیاد، در مقایسه با برنج طارم محلی و هاشمی ارزان‌تر است. اما برنج کشت دوم امرالهی در مقایسه با سایر برنج‌های بازار قیمت بالاتری دارد؛ زیرا طعم و عطر و بوی بی‌نظیری دارد، و کشاورزان برای کاشت و برداشت آن زحمت بیشتری می‌کشند. 

2. برنج هاشمی

دومین نوع اصلی برنج شمال برنج هاشمی محسوب می‌شود، که به عنوان کیفی‌‌ترین برنج بومی یا محلی ایران شناخته می‌شود. برنج صدری هاشمی نوعی از این محصول است که بیشتر در استان گیلان کشت می‌شود؛ و از مهم‌‌ترین ویژگی‌های آن می‌توان به دانه‌های بلند، قلمی و کشیده، عرض کم، جنس گچی، سختی و سفتی آن اشاره کرد.

• برنج صدری

یک نوع دیگر از برنج ایرانی، برنج صدری است. این برنج‌ها معمولاً در مناطق شمال کشور کشت می‎‌شوند و به دلیل رنگ و طعم عالی که دارند، طرفداران زیادی را به سمت خود جذب می‌کنند. مشخصه این برنج را می‌توان قدبلند آن دانست، به طوری که در حالت عادی قد این برنج به 7 میلی‌متر و در حالت پخته شده به 16 میلی‌متر می‌رسد.

این برنج به دلیل شکل ظاهری و رنگ سفید مایل به کرمی‌اش به عنوان برنج مجلسی شناخته می‌شود و رضایت افراد سخت پسند را نیز جلب می‌کند. این محصول هم با توجه به نوع و نحوه کاشت به انواع مختلفی مانند صدری هاشمی، صدری دم‌سیاه، علی کاظمی و غیره تقسیم‌بندی می‌شود.

طول دانه خام برنج صدری به صورت تقریبی بیش از 7 میلی‌متر است و بعد از پخت تا 16 میلی‌متر قد می‌کشد. رنگ دانه‌های آن نیز سفید متمایل به کرم است. علاوه بر این طعم و عطر و بوی بی‌ نظیری دارد. به همین دلیل به عنوان یک برنج مجلسی شناخته می‌شود و سخت پسندترین مشتریان را به سمت خود جذب می‌کند.

برنج صدری مانند برنج طارم در ارقام و اسامی مختلفی نظیر صدری هاشمی، صدری دم‌سیاه، علی کاظمی، حسن سرایی و.... به بازار عرضه می‌شود. تمامی ارقام برنج صدری از نظر شکل دانه و ویژگی‌های کیفی مشترک هستند، و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. با این حال از پرفروش‌‌ترین و محبوب‌‌ترین آن‌ها می‌توان به برنج دم سیاه اشاره کرد.

• برنج دمسیاه 

برنج دم‌سیاه فقط در شالیزارهای مرغوب استان گیلان در شهرستان لاهیجان و آستانه اشرفیه کشت می‌شود؛ اما گونه‌ای از برنج دم سیاه در استان گلستان نیز قابل کشت است. ریشک یا شلتوک برنج دمسیاه، دم تیره رنگی دارد، و علت نامگذاری برنج دمسیاه نیز همین است؛ بهترین نوع دمسیاه، برنج آستانه اشرفیه است.

اندازه خام برنج دمسیاه 5.7 میلی‌متر است و بعد از پخت تا 15 میلی‌متر قد می‌کشد. علاوه بر این از طعمی به یاد ماندنی برخوردار است؛ به همین دلیل بیشتر به عنوان برنج رستورانی و مجلسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و طرافدارن زیادی دارد. 

3. برنج پرمحصول

برنج پرمحصول از دیگر ارقام اصلی برنج محسوب می‌شود. این نوع برنج به‌وسیله اصلاح ژنتیکی برنج‌های محلی و با ایجاد تغییراتی در بذر برنج تولید می‌شود. این تغییرات ژنتیکی باعث شده تا برنج‌ پرمحصول در مقایسه با برنج‌های محلی پربارتر باشد. به عبارتی در مساحت زیر کشت برابر، محصول آن بیشتر از برنج سنتی است. 

برنج پرمحصول از لحاظ ظاهری و میزان ری (قد کشیدن بعد از پخت) کیفیت مطلوبی دارد. اما در مقایسه با برنج‌های محلی عطر و بوی بسیار کمتری دارد. به همین دلیل با قیمت پایین‌‌تری به فروش می‌رسد. این نوع برنج در ارقام مختلفی به بازار عرضه می‌شود که از مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• برنج شیرودی 

برنج پرمحصول شیرودی از‌ ترکیب دو برنج طارم دیلمانی و برنج خزر تولید می‌شود. برنج شیرودی در استان مازندران کشت می‌شود، و ظاهر آن شباهت زیادی به برنج هاشمی دارد. اما در مقایسه با برنج طارم هاشمی عطر و بوی کمتری دارد و با قیمت مناسب‌‌تری در بازار برنج به فروش می‌رسد.

برنج شیرودی شرایط پخت بسیار خوبی دارد. به گونه‌ای که بعد از پخت خیلی خوب قد می‌کشد، و تا ساعت‌ها نرمی و لطافت خود را حفظ می‌کند. به همین دلیل اکثر مدیران صنایع غذایی مثل رستوران و تالارها، برای پذیرایی از مهمانان خود از برنج شیرودی پرمحصول استفاده می‌کنند.

• برنج فجر 

برنج ایرانی فجر، یکی دیگر از برنج‌های مرغوب پرمحصول به حساب می‌آید، که در اکثر شالیزارهای شمال کشور کشت می‌شود. برنج فجر تنها برنج پرمحصول عطری است، و جز برنج‌های دانه‌بلند ایرانی به حساب می‌آید. دو سر انتهایی برنج پرمحصول فجر، باریک است، و شکل ظاهری آن خنجر مانند یا سوزنی شکل است.

از ویژگی‌های اصلی برنج فجر می‌توان به کشیده بودن دانه‌ها، رنگ بلوری، بافت شیشه‌ای، میزان ری بالا و کیفیت پخت عالی اشاره کرد؛ تا جایی که به عنوان یک برنج مجلسی مصرف می‌شود، و در اکثر رستوران‌ها، ادارات و مهمانی‌های خانوادگی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

• برنج ندا 

از ارقام پرمحصول برنج ایرانی ارزان قیمت می‌توان به برنج ندا اشاره کرد. این برنج با نام برنج شمشیری نیز شناخته می‌شود؛ و بیشتر در استان مازندران کشت می‌شود. دانه‌های برنج پرمحصول ندا، از نظر شکل ظاهری شباهت بسیار زیادی به برنج طارم دارند و دانه‌‌های آن قلمی است. اما در مقایسه با برنج‌های مرغوب ایرانی طعم و عطر چندانی ندارد.

4. برنج گرده

یکی دیگر از انواع برنج ایرانی، برنج گرده است. این برنج جز برنج‌های تمام‌دانه است که بعد از پخت زیاد قد نمی‌کشند. این محصول به دلیل قد کوتاه در مهمانی‌ها و مجالس استفاده نمی‌شود و بیشتر مناسب مصرف روزانه است. این برنج عطر و بو و طعم بی‌نظیری دارد و به دلیل تنوع در نوع کاشت و محل کاشت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود و می‌توان به مواردی همچون برنج عنبر خوزستان، چمپا و لنجان اشاره کرد.

برنج دانه کوتاه گرده، یکی از کوچکترین ارقام برنج ایرانی است. این نوع برنج از نظر ظاهری جزء برنج‌های تمام دانه محسوب می‌شود. دانه‌های آن گرد، توپر و کوتاه است، و بعد از پخته شدن خیلی قد ‌نمی‌کشد؛ به همین دلیل، مناسب استفاده در مجالس و مهمانی‌ها نیستند. اما عطر، بو و طعم بی‌نظیری دارند.

استفاده از برنج گرده برای مصارف شخصی و تغذیه روزانه طرفداران زیادی دارد. برنج گرده مانند دیگر برنج‌های اصلی ایرانی مثل طارم، صدری و پرمحصول در نام‌های مختلفی به بازار عرضه می‌شود. از باکیفیت‌‌ترین و خوش‌طعم‌‌ترین برنج ایرانی گرده می‌توان به دو نوع برنج عنبربو خوزستان، چمپا و لنجان اشاره کرد.

• برنج عنبربو و چمپا

برنج گرده عنبربو و چمپا در استان خوزستان کشت می‌شوند؛ و به دو شکل تمام دانه و نیم‌دانه به بازار عرضه می‌شوند. این دو برنج طبع گرم و دانه‌های ریزی دارند. بعد از پخت نیز خیلی قد ‌نمی‌کشند. اما از آنجایی که در طی مراحل کشت آن‌ها، هیچ نوع مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود، کاملاً برنج طبیعی ارگانیک هستند و طعم و مزه فوق‌العاده بی‌نظیری دارند. به همین دلیل برنج عنبربو طرفداران زیادی دارد و جزء برنج‌های محبوب ایرانی به حساب می‌آید. 

در هنگام خرید برنج چمپا باید توجه داشت که برنج چمپا در شمال کشور نیز کشت می‌شود. برنج چمپای خوزستان، کیفیت بسیار بالاتر و عطر و بوی قوی‌‌تری دارد. لذا قبل از خرید برنج، باید از گرمسیر بودن محل کشت آن اطمینان حاصل کرد. 

برنج‌هایی که دیگر قابل کشت نیستند...

اسامی مختلف انواع برنج ایرانی

زمانی که افراد به بازار یا فروشگاه‌های اینترنتی برای خریدن برنج ایرانی مراجعه می‌کنند، با اسامی و نام‌های مختلف برنج روبرو می‌شوند که در ادامه همه نوع برنج ایرانی را به صورت مختصر برای شما عزیزان و مشتریان عزیز «برنج‌اول» توضیح می‌دهیم.

• برنج طارم رشتی: این برنج طعم و عطر و بوی بی‌نظیری دارد، و از مرغوب‌‌ترین و باکیفیت‌‌ترین برنج ایرانی محسوب می‌شود.
• برنج طارم دیلمانی: این نوع برنج کیفیت مناسبی دارد، و اغلب در غرب استان مازندران کشت و تولید می‌شود. 
• برنج سنگ طارم: این نوع برنج از خوشمزه‌‌ترین و عطردارترین برنج‌های گروه طارم اصیل ایرانی و محلی است.
• برنج اهلمی طارم: از انواع ژنی برنج طارم به شمار می‌آید، که در اصفهان، فارس، لرستان و خوزستان کشت و تولید می‌شود.
• برنج طارم امیری: این نوع برنج، عطر متوسطی دارد؛ و از بازدهی محصول بالایی در هر هکتار برخوردار است.
• برنج موسی کاظم: از دیگر برنج‌های گروه طارم به حساب می‌آید، که از قد بلند، عطر و طعم منحصر به فرد در کنار یکدیگر برخوردار هستند.
• برنج صدری سالاری: این برنج از طعم عالی و عطر متوسط برخوردار است؛ و بیشتر در لاهیجان و شهرستان آستانه اشرفیه کشت می‌شود.
• برنج صدری شاه پسند: برنج شاهپسند از برنج‌های صادراتی کشور ایران به شمار می‌آید، که از کیفیت پخت عالی و عطر و بوی متوسط برخوردار است.
• برنج حسنی: این برنج ایرانی در منطقه تالش نشین گیلان کشت می‌شود؛ و دانه‌های پهن و متوسط دارد. بافت این برنج بعد از پخت چسبنده و کته می‌شود. به همین دلیل بیشترین استفاده را برای پخت نان برنجی، رشته آش و ... دارد. 
• برنج آمل 1: این برنج جزء برنج‌های دانه‌بلند به حساب می‌آید؛ که از‌ ترکیب دو برنج طارم فیروز کنده ساری و برنج تایجونک نی‌تیوان ژاپنی در سال 1351 تولید شده است.
• برنج آمل 2: این برنج نیز از برنج‌های دانه بلند ژنتیکی محسوب می‌شود؛ که در سال 1359 توسط کشاورزان ایرانی بهره‌برداری شده است. این برنج در انستیتو بین‌المللی برنج در فیلیپین، با انجام دادن تحقیقات متعدد بر روی برنج ایرانی کشت شده است.
• برنج آمل 3: این برنج از دیگر ارقام برنج پرمحصول و دانه‌بلند به شمار می‌رود، که از طریق اصلاح ژنتیکی برنج سونان هندوستان تولید شده است. 
• برنج شفق: این برنج نیز به وسیله شیوه مهندسی ژنتیکی بر روی برنج باسماتی هندی و پاکستان به دست آمده است.
• برنج خزر: این برنج از برنج‌های دانه‌بلند تولید شده توسط جهاد کشاورزی به حساب می‌آید؛ که دیگر کشت نمی‌شوند. رنگ دانه‌های این برنج سفید کدر و کچی بوده، و در مقایسه با برنج‌های مرغوب عطر و طعم چندانی نداشته است.
• برنج نعمت: این برنج ایرانی یکی از ارقام برنج پرمحصول است، که در ایستگاه تحقیقات برنج آمل با‌ ترکیب دو برنج آمل 3 و سنگ طارم تولید شده است. برنج نعمت از برنج‌های دانه‌بلند به شمار می‌آید، و شباهت زیادی به برنج ندا دارد. با این تفاوت که طول دانه‌های برنج نعمت کمی بلندتر است.

عدم کشت برخی ارقام برنج چیست؟

در هنگام خرید برنج باید این نکته را در نظر داشت، که در حال حاضر 80 درصد برنج‌هایی که نام آنها شنیده می‌شود، به دلایل متعدد قابلیت کشت شدن ندارند. از جمله این دلایل می‌توان به دیررس بودن برنج، به صرفه نبودن تولید آن، نداشتن کیفیت، تغییرات آب و هوایی و... اشاره کرد. در محتوای دانشنامه برنج ایرانیکا اطلاعات تاریخی مفصلی درباره برنج ایران آمده است.

برخی از منابع اعلام نمودند: از انواع برنج کشت شده در ایران اطلاعات کافی برای تهیه یک طبقه‌بندی جامع از ارقام و زیرمجموعه‌های برنج ایرانی وجود ندارد.

با این حال بسیاری از سودجویان به دلایل مختلفی نظیر کسب سود و تقلب، برنج‌ها را با نام‌های متعددی به فروش می‌رسانند. این امر باعث گیج شدن افراد می‌شود؛ و مشتری را مجبور به خرید برنجی می‌کنند که ممکن است کیفیت لازم را نداشته باشد.

به عنوان مثال برنج طارم دیلمانی از معطرترین انواع برنج ایرانی، از خانواده طارم محسوب می‌شود. این برنج در حال حاضر به دلیل بازدهی بسیار پایین، خیلی کم یا اصلاً کشت نمی‌شود. بنابرین بسیاری از سودجویان از نام این برنج برای فروش برنج‌های نه چندان باکیفیت خود استفاده می‌کنند.

سخن پایانی

اکنون اطلاعات جامعی در مورد انواع برنج ایرانی و ارقام آن ارائه شده است. شما می‌توانید برای خرید هر یک از برنج‌های کشت ایران به کارخانه «برنج‌اول» مراجعه کنید. تمام محصولات این کارخانه ارگانیک بوده و از کیفیت بالایی برخوردار هستند. این کارخانه تجربه‌ای 37 ساله در این زمینه دارد، و از این رو توانسته بهترین محصولات را با مناسب‌ترین قیمت در اختیار مشتریان خود قرار دهد. شما نیز می‌توانید از بخش خرید آنلاین برنج مورد نظر خود را سفارش دهید.

از نکات مهم در خرید برنج که تمامی مشتریان باید به آن توجه کنند این است، که برنج‌های مرغوب ایرانی در 4 یا نهایتاً 7 محصول بهره‌برداری می‌شوند. لذا این امکان وجود دارد تا در زمان خرید با اسامی مختلفی روبرو شوید که دیگر کشت ‌نمی‌شوند. اما افراد سودجو از نام آن‌ها برای گیج کردن مشتریان و فروش محصولات بی‌کیفیت با قیمت بالا استفاده می‌کنند.

بنابرین به شما توصیه می‌شود برای خرید آنلاین برنج یکی از بهترین انواع آن نظیر برنج طارم محلی، طارم هاشمی، طارم بینام، صدری، دم سیاه، شیرودی، ندا، فجر، عنبربو، طارم سنگی و... را انتخاب کنید. برای خرید بهترین برنج ایرانی می‌توانید به فروشگاه اینترنتی «برنج‌اول» مراجعه کنید.